GZ-psycholoog Anneloes Hulshof behandelt al 10 jaar mensen die uitvallen met psychische klachten. ‘Natuurlijk is ‘even bijkomen’ goed. Maar duurt dat te lang, dan raakt iemand echt uit verbinding. Ik ben ervan overtuigd dat juist verbinding met het werk belangrijk is om te kunnen herstellen.’

Hoe bedoel je dat?

‘Ik vergelijk het weleens met een schaap dat uit de kudde valt. Het verloren schaap valt ineens uit, verliest het contact. Met de organisatie, met collega’s, maar ook vooral met zichzelf. Vaak reageren werkgevers -zelf ook geschrokken- met: “Neem je tijd, kom even lekker bij”. Dat is oprecht goedbedoeld maar daar zit ook meteen het gevaar: eenmaal te lang uit de kudde, wordt de drempel steeds hoger om weer terug te komen.’

Zeg je daarmee dat werk nodig is om te herstellen?

‘In zekere zin wel. Bij QS werk ik met het model van Deci & Ryan. Kortgezegd gaat dit model uit van 3 psychologische basisbehoeften voor het welzijn. Ten eerste is dat verbinding: dat je voelt dat je ergens bij hoort, iets voor de ander betekent. De tweede is autonomie: dat je invloed hebt op wát je doet en hóe je dat doet. En ten derde is er competentie: de behoefte om je capabel te voelen. In werk komen al die basisbehoeften samen. Daarom is werk júist belangrijk in de weg naar herstel.’

Wil iemand die is uitgevallen niet juist ‘even rust’?

‘Zeker, begrijp me niet verkeerd. Als iemand uitvalt, is er meestal sprake van onder andere spanning, energieverlies of somberheid. De medewerker kan het niet goed meer aan. ‘Even niks’ is goed om alles op een rijtje te zetten, de situatie te begrijpen en te accepteren. Want het zijn vaak de loyale medewerkers die uitvallen. Loskomen is dan een belangrijke voorwaarde om later de verbinding weer aan te kunnen gaan. Je moet als werkgever alleen wel zorgen dat je in verbinding blijft.’

Doen werkgevers dat niet al, door bijvoorbeeld coaching aan te bieden?

‘Ja, en dat is ook helpend. Maar daarmee is er nog geen verbinding. Je kunt je makkelijk voorstellen dat klachten aanhouden of zelfs erger kunnen worden als er geen verbinding meer is. En dat is vaak ook moeilijk, want een werknemer is wellicht boos of teleurgesteld op zichzelf of op de ander. En jij als werkgever hebt zelf ook je prioriteiten: het werk moet tenslotte doorgaan. Dus we verliezen onszelf snel op verbinding, terwijl dat juist zo’n belangrijke factor is voor herstel.’

Wat is nog meer belangrijk?

‘Dat een uitgevallen werknemer in verbinding is met zichzelf, ook fysiek. Dat klinkt niet meteen relevant voor de werkgever, maar die stap is wel nodig. Dat zit zo: eenmaal thuis is de werknemer uit de werkcontext. Buiten de kudde dus. Daarbij zie je dat mensen zich vaak ook écht terugtrekken. Het hoofd piekert en wil oplossingen, maar die zijn er niet meteen. En als je veel in je hoofd zit, met een hoog stressniveau, kun je ook niet meer goed bedenken wat je wil. Laat staan in je werk. Daarom is uit het hoofd gaan en meer in je lijf komen zo belangrijk. Door te bewegen of juist rust te nemen. In contact met je lijf zijn is indirect dus ook nodig om de verbinding te herstellen met de werkgever.’

Wat kan een werkgever doen om in verbinding te komen?

‘Dat verschilt. Bovendien zijn er wetten en regels: werkgevers mogen niet eens weten wat er speelt. En ook de werkgever is geschrokken hè, die wil het niet erger maken door er druk op te leggen. Maar niets laten horen is ook geen optie. Ik zie werkgevers daar echt mee worstelen. En soms komt er een bedrijfsarts of casemanager tussen. Dan kun je als leidinggevende ook de regie kwijtraken, terwijl de verbinding dáár plaats moet vinden. Ik weet wel dat hoe langer je wacht, hoe groter de problemen kunnen worden. En de medewerker houdt zelf óók veel af: ‘Ik heb problemen en kan het contact met werk niet aan.’ In gesprekken draai ik dat om: ‘Je kunt het juist aan wanneer er weer verbinding gaat ontstaan’.’

Hoe verbinding vergroten? Dat verschilt. Volgens Anneloes is het in ieder geval belangrijk dat:

…de werknemer zich gehoord voelt.

‘Soms moet de pijn er eerst uit voordat de relatie beter kan worden. De werkgever durft dat niet altijd, uit voorzichtigheid om niets te hoeven beloven of op te lossen. Maar heling zit in verbinding komen met jezelf en elkaar door naar elkaar te luisteren.’

… er een brug geslagen wordt.

‘Dat hoeft niet altijd de leidinggevende te zijn. Soms beter niet zelfs. Misschien is er wel iemand uit het team die de brug kan slaan. Door een keertje te gaan wandelen of in een cafeetje af te spreken. Dat is een fijne verbindende factor en laagdrempelig om weer contact te maken. Zo ervaart de werknemer  zelf wat het losmaakt. Thuis is het comfortabel, maar het herstel gebeurt uiteindelijk in die verbinding.’

… de werknemer zich gezien blijft voelen.

‘Gewoon eens een kaartje sturen kan die boodschap al overbrengen. ‘We denken aan je’.’

Welke ontwikkelingen zie je?

‘Het lijkt alsof er in de samenleving een soort psychische maakbaarheid ontstaat. Het individualisme schiet te ver door. Verzuim is te veel een individueel probleem geworden vanuit de gedachte: je fixt het zelf wel en dan zien we je weer terug. Maar je kunt nog zoveel wandelen, aan mindfulness of yoga doen, herstel ontstaat uiteindelijk tóch in relatie met de ander. Elkaar als mens zien, daar zit de verbinding. Soms betekent dit dat je als werkgever én werknemer wat meer flexibel moet zijn en in gesprek gaat over wat wél werkt. Dat je werknemer een flinke middagwandeling mag maken om weer productief te kunnen zijn bijvoorbeeld. In de basis wil iedereen uiteindelijk uitreiken naar de ander. Ook als het niet ‘te fixen’ is.’

Wat zou je willen veranderen?

‘Dat psychisch verzuim niet alleen als het probleem van het individu wordt gezien. Het NIP, de Beroepsvereniging van Psychologen, pleit ook voor een bredere visie en aanpak. Vaak is de boodschap: los het op en kom weer terug in de kudde. Dan kunnen we door. Maar ik zou het mooi vinden als we én individueel aan de slag gaan én op (of samen met) het werk kijken: wat is er nou gebeurd? Hoe kunnen we dat voorkomen? Die samenwerking. Dat is een investering, maar ik pleit ervoor.’

Week van de Werkstress (13-17 nov)

Dit artikel is onderdeel van een serie van vijf interviews die we hebben afgenomen in het kader van de Week van de Werkstress, dit jaar met het thema (ver)binding. Eén op de vijf werknemers heeft last van burn-outklachten. Dat zijn 1,6 miljoen mensen.

We spraken de afgelopen weken met verschillende experts over o.a. verbinding tussen verschillende generaties, het belang van sociale veiligheid en het effect van ontstressen in de natuur. Op verzuimservicedesk.nl gaat er elke werkdag één artikel online.